Geschiedenis van Nederlands-Indië
De geschiedenis van Nederlands-Indië is een niet zoveel besproken geschiedenis. Behalve dan dat de geschiedenisboeken op school vertelden over de VOC, komt daar bijna niet aan bod wat zich allemaal heeft afgespeeld in Nederlands-Indië tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Niet in de schoolboeken, maar ook niet in mijn (en heel veel andere) familie.
Mijn roots liggen in Indonesië. Mijn grootouders vertrokken in 1955 met het schip de Surriento vanuit Java naar Italië. Vanuit Genua zijn zij met de trein verder gereisd naar Nederland waar zij een aantal maanden in contractpension ‘Holland’ in Berg en Terblijt zijn verbleven, waarna zij naar een pension in Arnhem gingen en uiteindelijk een flat in Arnhem kregen.
De ondergang van de Junyo Maru op 18 september 1944
Mijn overgrootvader overleed op 18 september 1944 in Indonesië toen het schip waar hij aan boord zat per ongeluk door een Engelse onderzeeboot werd getorpedeerd. Dat was de ondergang van het schip de Junyo Maru waarbij 4200 Indonesische dwangarbeiders en 2500 krijgsgevangenen omkwamen. Even voor de beeldvorming: dit zijn vier keer zoveel doden dan bij de Titanic. Over het zinken van de Titanic heeft iedereen weleens gehoord, maar heb je ooit gehoord van de Junyo Maru ramp? Zoals ik al schreef: er wordt helaas veel te weinig verteld over deze geschiedenis.
Goed, mijn grootouders. Die vertrokken dus als jonge ouders (29 en 30 jaar oud) met drie jonge kindjes (4, 5 en 6 jaar oud) naar Nederland (hun eerste dochter was toen al overleden) omdat zij als Indo’s op Java geen leven meer hadden. Op naar een beter leven in Nederland. Niets bleek minder waar want in Nederland werden zij gediscrimineerd, verbleven zij de eerste periode in een contractpension en werd door de Nederlandse staat tot op de cent alles teruggevorderd van deze ontheemde gezinnen.
Indisch zwijgen
Over de tijd van de oorlog en de periode tussen 15 augustus 1945 en hun vertrek in 1955 naar Nederland is niet veel gesproken: het zogeheten ‘Indisch zwijgen’. Maar wat een trauma droegen zij op zo’n jonge leeftijd al met zich mee. Hoe groot dat trauma was weet ik nu op latere leeftijd pas. Kwartjes vielen op hun plek bij het onderzoeken van mijn stamboom.
Zo kende ik een verhaal over ‘iemand in de familie’ die op zee verdronken was nadat hij van een vlot afgeduwd was. Dit verhaal blijkt achteraf te gaan over de tragische dood van mijn overgrootvader. Nu ik zijn sterfdatum vond en erachter kwam dat hij verdronken was weet ik hoe zijn laatste minuten moeten zijn geweest tijdens de ramp van de Junyo Maru.
Opa is bijna gefusilleerd, maar werd uiteindelijk gered door zijn Indonesische zwager. Opa en oma hebben in een Jappenkamp gezeten. Het enige verhaal dat oma zelf hierover verteld heeft is dat zij tijdens een potje voetballen tegen de bewakers als keeper expres ballen doorliet, omdat zij anders geen eten kreeg. Dat is nog een erg mild verhaal, in tegenstelling tot wat zich allemaal nog meer in de kampen heeft afgespeeld.
Nu ik meer bezig ben met mijn familie heb ik de stoute schoenen aangetrokken en heb ik mijn oom en zijn neef om verhalen gevraagd. Zo kwam ik te weten dat oma gestraft is omdat zij een radiootje had. Haar lichaam werd tot haar hoofd ingegraven in het zand met voor haar gezicht een beker water. Zo bleef zij een hele dag in de brandende zon ingegraven terwijl zij met haar mond niet bij het bekertje water kon.
Er zijn dingen door mijn grootouders gezien die je in je meest duistere fantasie nog niet kunt bedenken. En dan ben je nog geen dertig jaar oud…
Maar er waren ook leukere verhalen, zo vertelde mijn oom dat toen opa en oma samen in een kamp zaten, opa van oma stiekem heeft leren tapdansen in de wc’s. Mijn oma kon goed tapdansen en staand op olievaten trad zij op.
Er zijn mij meer verhalen ter ore gekomen. Verhalen die ik hier maar niet opschrijf omdat ze daar gewoonweg te gruwelijk voor zijn.
Wat betekent de melati voor mij?
Dus wat ik met de melati heb? De melati wordt (vooral bij de herdenking op 15 augustus) gedragen als teken van medeleven, respect en betrokkenheid.
Op de website van www.15augustus1945.nl staat mooi geschreven (ik citeer):
“… De oorlogservaringen en de grootschalige ontheemding die volgde werken door tot op de dag van vandaag bij inmiddels 2 miljoen Nederlanders met een Indisch oorlogsverhaal in de familie en ook in onze samenleving als geheel”.
Zoals hierboven in een veel te kort verhaal geschreven moge duidelijk zijn dat die oorlogservaringen en grootschalige ontheemding ook flink doorgewerkt heeft in mijn familie.
Ik heb dus mijn eigen verhaal waarom ik de melati draag. Niet alleen op 15 augustus, maar altijd. Met in mijn medaillon een foto van mijn lieve, inmiddels overleden, oma en opa.
Herdenking 15 augustus
Op 15 augustus herdenken we alle slachtoffers die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië zijn omgekomen. Waarom op 15 augustus? Omdat op die datum in 1945 de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië pas tot een eind kwam, in tegenstelling tot Nederland op 5 mei 1945.
Voor een uitleg over wat er in de periode hierna gebeurde wil ik je verwijzen naar de website van Stichting Nationale Herdenking 15 augustus 1945. Deze website is enorm leerzaam en hier kun je veel informatie vinden over de geschiedenis van Nederlands-Indië.
